Obojnak jest to taki pies który posiada zarówno cechy płci męskiej jak i żeńskiej. Obojnactwo jest złożonym schorzeniem o wielu przyczynach. Nie jest zagrożeniem dla życia zwierzęcia pod warunkiem wykrycia i odpowiedniego leczenia.

Trzy typy obojnactwa

Płeć jest wypadkową kilku czynników z których każdy wpływa na to czy dany osobnik jest samcem  czy samicą. Pierwszym i najważniejszym czynnikiem są geny. Występują dwa zestawy chromosomów (czyli ugrupowań genów): żeński XX i męski XY. Niekiedy na skutek działania różnych czynników w czasie ciąży, dochodzi do powstania osobnika który posiada więcej niż dwa chromosomy decydujące o płci. Osobniki takie mają zarówno jądra jak i jajniki (lub tkanki jąder i jajników). Często posiadają niedorozwinięte prącie i macicę.

Drugim czynnikiem jest obecność gonad, czyli jąder i jajników. Zaburzenia w rozwoju gonad powodują powstanie psów interseksualnych – posiadających zarówno tkanki jąder, jak i jajników. Anomalia ta dotyczy wyłącznie suk (czyli osobników o chromosomach XX). W części przypadków posiadają one normalnie wykształcone organy płciowe. Niekiedy macica i pochwa są szczątkowe lub występują jądra. Wada ta występuje dziedzicznie u cocker spanieli, wyżłów weimarskich i niemieckich oraz beagli.

Trzecim czynnikiem jest działanie hormonów decydujących o wykształceniu się męskich cech płciowych u osobników o męskim chromosomie XY. Zaburzenia wydzielania hormonów płciowych prowadzą do powstania psa z nieprawidłowo wykształconymi organami płciowymi (nazywanego obojnakiem rzekomym). Objawia się to spodziectwem, czyli umiejscowieniem ujścia cewki moczowej w nietypowym miejscu (np. na trzonie prącia) lub rzadziej występującym, przetrwałym przewodem Mullera, który powoduje niezstąpienie przynajmniej jednego jądra przy jednoczesnej obecności macicy. Pies dotknięty przetrwałym przewodem Mullera posiada jedno lub oba jądra w jamie brzusznej połączone z macicą. Schorzeniem tym dotknięte są dziedzicznie sznaucery miniaturowe.

Czy obojnactwo jest groźne dla psa?

Żaden z wyżej wymienionych typów obojnactwa nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia zwierzęcia. Problemy zdrowotne z nimi związane wynikają z istnienia nieprawidłowo funkcjonujących narządów: jąder, jajników i macicy. Głównym zagrożeniem jest rozwinięcie się nowotworu lub innej zmiany w obrębie jądra lub jajnika a także wystąpienie ropomacicza. W każdym wypadku stwierdzonego obojnactwa należy usunąć gonady (jajniki i jądra) i macicę, jeżeli występuje. U samców ze spodziectwem konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego korygującego umiejscowienie ujścia cewki moczowej. Leczenie chirurgiczne nie niesie ze sobą poważniejszego ryzyka. Rokowanie w przypadku wczesnego wykrycia nieprawidłowości jest zazwyczaj pomyślne. Rodzice szczeniąt ze stwierdzonym obojnactwem powinni być eliminowani z dalszej hodowli.