Mówi się o nich, że są mądrością narodu. Współcześnie polskie przysłowia stanowią jednak nie tylko użyteczne źródło celnych ripost i powiedzeń każdą okazję, ale są także zakodowanym w języku obrazem świata. Z pewnością przysłowiowy pies niewiele ma dziś wspólnego z wystawowym, rasowym pinczerkiem czy maltańczykiem. Za to gryzie, szczeka i na pewno nie jada rarytasów.

Widzimy świat tak, jak nam język pozwala go widzieć. Sformułowanie to, będące fundamentem współczesnego językoznawstwa kognitywnego, wiele mówi także o roli i powstawaniu tak licznych dziś w języku powiedzeń i przysłów. Dlatego ich analiza może stać się cennym źródłem informacji o obiegowym, najbardziej potocznym, ale i najgłębiej zakorzenionym w świadomości użytkowników języka obrazie wybranego zwierzęcia, postaci czy zjawiska. W przypadku psa już nawet najbardziej powierzchowne zbadanie najpopularniejszych powiedzeń przynieść może zaskakujące rezultaty. Mimo że w pielęgnacji i hodowli tych zwierząt nastąpiły w ostatnich latach ogromne zmiany, w powszechnej świadomości Polaków pies wciąż funkcjonuje głównie jako agresywny, choć często leniwy, żywiący się wyłącznie odpadkami stróż domu.

Psie menu: od kiełbasy do taniego mięsa

Wszystkie przynależące do tej kategorii powiedzenia zdecydowanie pochodzą jeszcze z epoki nieznającej suchej karmy i dań z puszki. Zagadnienia związane z preferencjami żywieniowymi psów bardzo często stanowią istotny element tworzonych przysłów i frazeologizmów. W zdecydowanej większości w sformułowaniach tych psy postrzegane są jako zwierzęta żywiące się pokarmem gorszej jakości bądź resztkami ze stołu człowieka. Literalne znaczenie powiedzeń silnie utrwala więc tradycyjny model hierarchizacji, w którym zwierzę nie żywi się przygotowanym specjalnie dla niego pokarmem, ale jego dieta niemal wyłącznie ogranicza się do odpadków. Z kolei sens przenośny powiedzeń typu tanie mięso psy jedzą oraz tanio kupisz, psom wyrzucisz akcentuje głównie sam produkt, w przypadku którego jakość zawsze idzie w parze z odpowiednio wysoką ceną. Powiedzenia nie dla psa kiełbasa oraz szkoda psu białego chleba wskazują zaś, iż produkty wysokiej jakości przeznaczone są wyłącznie dla wybranych i nie należy ich marnować w sytuacjach, gdy nie zostaną odpowiednio docenione.